patafizyka, metaweryzm i patataje...: Muszelka i pastor Germaine Dulac jest pierwszym filmem surrealistycznym.

Muszelka i pastor Germaine Dulac. The Seashell and The Clergyman .scenariusz Antoni Artaud. Muszelka i pastor Germaine Dulac jest pierwszym filmem surrealistycznym.
Przedstawia historię pastora, który zakochuje się w młodej kobiecie, zwycięża w rywalizacji z pewnym oficerem i zdobywa jej względy, w końcu jednak przegrywa z własnymi problemami psychicznymi. Dzięki prostemu schematowi fabularnemu film może sprawiać wrażenie uszeregowania nie związanych ze sobą, bezsensownych scen. Zdaniem autorki związki między między nimi mają wynikać z logiki podświadomości.
Legendą obrosła premiera filmu, na której autor scenariusza Antonin Artaud wywołal skandal, zarzucając autorce, że przeniosła fabułę scenariusza w sferę snów, a tym samym całkowicie go stępiła. Wszystko zaczęło się w Studio des Ursulines 9 lutego 1928 roku. Wedle legendy wkrótce po rozpoczęciu projekcji w ciemności rozległ się dialog: Kto zrobił ten film? / Pani Germaine Dulac./ Kim jest pani Dulac?/ Pani Dulac jest krową. Ową wymianę zdań mieli prowadzić jakoby poeta Robert Desnos i autor scenariusza filmu Antonin Artaud. Na sali zrobił się tumult. Projekcję przerwano. W ruch poszły pięści.
Zdarzenie to, cytowane bezkrytycznie w dziesiątkach książek i artykułów, zaciążyło na późniejszej recepcji filmu. Utarła się bowiem rzadko kwestionowana opinia, że Dulac zmasakrowała piękny surrealistyczny scenariusz Artauda.(...) Wyrok na film został wydany, zanim jego przeciwnicy mieli okazje go obejrzeć. To pierwsza, ale nie ostatnia osobliwość całej historii. Surrealiści rozpoczęli kontestację zaraz po zgaśnięciu świateł i doprowadzili do przerwania projekcji tuż po napisach czołowych. (...) Atakowanie wszystkiego, co aspirowało do surrealizmu, a nie miało oficjalnego przyzwolenia Bretona, było zresztą stałą praktyką grupy (...)
W przypadku filmu Dulac krytyka przede wszystkim dotyczyła stosunku autorki do scenariusza Artauda. Chodziło o rzekome zniszczenie przez reżyserkę jego idei. Wystarczy jednak zerknąć nawet nieżyczliwym okiem na znany od początku tekst scenariusza, by przekonać się o bezzasadności tego zarzutu. Film jest wyjątkowo wierny literze tekstu. W tym świetle traci też na znaczeniu inne często powtarzane oskarżenie o nadużywanie tricków. U Artauda jest ich nawet więcej, nie wszystkie można było w latach dwudziestych zrealizować z przyczyn technicznych. Nie znaczy to ze nie było konfliktu między scenarzystą i reżyserką. Jego sedno zdaję się leżeć w fakcie, że Artaud spodziewał się, iż będzie mógł w większym stopniu kontrolować realizację filmu.(...) Dulac, w końcu doświadczona realizatorka, dużo od niego starsza, czuła się dostatecznie pewna swoich artystycznych racji, by nie tracić energii na nieuniknione kłótnie ze scenarzystą.(...) Był to wiec w gruncie rzeczy spór o to, kto jest właściwym autorem dzieła filmowego.(...) I jeśli dziś jesteśmy gotowi przyznać rację reżyserowi, to jest w tym także jakaś zasługa Germaine Dulac. A Muszelka czeka wciąż na przyznanie jej należnego miejsca wśród najpiękniejszych wizyjnych filmów w dziejach kina. (M.Giżycki, Ukąsił mnie wąż feminizmu..., Kw.Fil. nr.28)
W przypadku filmu Dulac krytyka przede wszystkim dotyczyła stosunku autorki do scenariusza Artauda. Chodziło o rzekome zniszczenie przez reżyserkę jego idei. Wystarczy jednak zerknąć nawet nieżyczliwym okiem na znany od początku tekst scenariusza, by przekonać się o bezzasadności tego zarzutu. Film jest wyjątkowo wierny literze tekstu. W tym świetle traci też na znaczeniu inne często powtarzane oskarżenie o nadużywanie tricków. U Artauda jest ich nawet więcej, nie wszystkie można było w latach dwudziestych zrealizować z przyczyn technicznych. Nie znaczy to ze nie było konfliktu między scenarzystą i reżyserką. Jego sedno zdaję się leżeć w fakcie, że Artaud spodziewał się, iż będzie mógł w większym stopniu kontrolować realizację filmu.(...) Dulac, w końcu doświadczona realizatorka, dużo od niego starsza, czuła się dostatecznie pewna swoich artystycznych racji, by nie tracić energii na nieuniknione kłótnie ze scenarzystą.(...) Był to wiec w gruncie rzeczy spór o to, kto jest właściwym autorem dzieła filmowego.(...) I jeśli dziś jesteśmy gotowi przyznać rację reżyserowi, to jest w tym także jakaś zasługa Germaine Dulac. A Muszelka czeka wciąż na przyznanie jej należnego miejsca wśród najpiękniejszych wizyjnych filmów w dziejach kina. (M.Giżycki, Ukąsił mnie wąż feminizmu..., Kw.Fil. nr.28)
Muszelka i pastor część 1
The Seashell and The Clergyman (part one)